Sneller schrijven én minder herschrijven? Gebruik een zero draft!

In mijn vorige blogpost (Hoe lang duurt het om een novelle te schrijven?) benoemde ik verschillende onderdelen van het schrijfproces. Eén daarvan is de zero draft. Wat is dit precies, en waarom zou je hier gebruik van maken?

Wat is een “zero draft”?

De zero draft is de versie van je boek die je schrijft nog vóór je eerste (echte) versie; het is een prototype van het verhaal. Je kunt het zien als een synopsis van 10.000 ~ 20.000 woorden, ongeveer een pagina per scène. Dit is de fase waarin je het verhaal aan jezelf vertelt. Je gebruikt geen mooie taal en je laat continu dingen open voor later. Het gaat erom dat je een mini-versie van je verhaal hebt, het ruwe fundament. Als je de zero draft doorleest, krijg je de hele essentie van het verhaal mee: plot, karakterontwikkeling, noem maar op. Het is als een röntgenfoto van een skelet.

In de zero draft schrijf ik bijvoorbeeld:

Annemiek ziet haar vriend. Ze krijgt een flashback naar de week ervoor (gevoel: knoop in haar maag). Ze wordt boos. Ze besluit hem te vermijden en steekt de straat over. Detail: de straat is nat van de regen in scène #3.

Als ik besluit dit in het verhaal te houden, schrijf ik dit vervolgens uit in de first draft (de officiële, echt leesbare eerste versie):

Annemiek vertraagt haar pas, haar ogen gericht op haar vriend. Onvrijwillig hoort ze zijn stem weer in haar hoofd, zijn snijdende woorden; niet op haar gericht, maar toch doeltreffend. Ze slikt, een knoop in haar maag bij de gedachte hem nu onder ogen te moeten komen. Kan ze doen alsof er niets gebeurd is? De draad weer oppakken, hopend dat het de wond zal hechten? Nee. Niet deze keer. Ze steekt de straat over, haar hakken knerpend op het natte asfalt.

Daarna maak ik stilistische en taalkundige aanpassingen in de volgende versies.

Waarom zou je een zero draft schrijven?

Waarom zou je tijd besteden om een extra versie van je verhaal te schrijven? Hieronder geef ik een aantal redenen.

Een (bijna) perfecte first draft

Met een zero draft heb je in kortere tijd je hele verhaal op papier. Vervolgens kun je problemen opsporen, bijvoorbeeld op het gebied van plot en personages. Een zero draft is veel makkelijker door te spitten dan 80.000 woorden. Je kan sneller onderdelen schrappen of juist toevoegen. Als je dan eenmaal aan je first draft begint, zijn alle grote problemen en plot holes al opgelost.

En hoe fijn is het om een first draft te hebben waaraan qua verhaal nauwelijks nog iets aangepast hoeft te worden? Als je de problemen van tevoren oplost, hoef je na je first draft weinig meer te worstelen met je verhaal. Je strijkt hier en daar nog wat glad, waarna je meteen door kunt met taal- en stilistische redactie, wat al uitdagend genoeg is zonder extra zorgen over de inhoud van je verhaal. Dit is goed nieuws als je geen fan bent van herschrijven.

Schrijven is schrappen

Een zero draft kan je ook helpen om makkelijker te schrappen. Je hebt immers nog niet uren besteed aan een hoofdstuk of je hersenen gepijnigd over die ene mooie zin. Hierdoor kan je makkelijk onderdelen loslaten die je verhaal niet dienen. Je “darlings” zijn makkelijker te “killen” als je nog geen band met ze opgebouwd hebt.

Bij een zero draft gaat het bij uitstek niet om mooie proza, maar om het op papier krijgen van het verhaal dat in jouw hoofd zit. Door alle eisen rondom “mooi” of “goed” schrijven los te laten, kun je je volledig focussen op die ene taak: het vertellen van jouw verhaal. Dit kan meer ruimte bieden voor creativiteit, omdat je jezelf niet afremt of beperkingen oplegt. En mocht je “briljante” idee later minder goed blijken, dan hoef je maar een paar uur aan werk te schrappen, in plaats van weken.

Voor plotters

Zelf gebruik ik een zero draft om mijn outline te “testen”. Soms klinkt een verhaal prima wanneer het nog een reeks sticky notes op de muur is, maar als ik het daadwerkelijk uitschrijf, dan merk ik dat sommige delen niet lekker lopen of dat het tempo verkeerd is. Het is beter om dit zo snel mogelijk door te hebben, dan tijdens versie drie of vier. En hoe goed je outline ook is, soms merk je dingen niet totdat je daadwerkelijk aan het schrijven bent.

Voor ik-bedenk-het-terwijl-ik-schrijf schrijvers

Als je niet van het plannen bent, kan een zero draft je ook helpen. Het is een snelle manier om je hele verhaal op papier te krijgen, en het maakt minder uit als de zijpaden die je kiest, toch niet de juiste blijken te zijn. Als je merkt dat je je verhaal meerdere keren moet schrijven voordat het klopt, is het dan niet fijner om eerst een paar keer 20.000 woorden te typen dan meerdere keren 80.000 woorden? Bedenk eens hoeveel tijd dat scheelt!

Motivatie

Een boek schrijven duurt lang en veel schrijvers haken af voordat ze einde hebben kunnen typen. Een zero draft kost veel minder tijd om te schrijven dan een traditionele eerste versie. Hierdoor is de kans dat je verzand raakt in dat oneindige midden of verleid wordt door een nieuw idee, een stuk kleiner. Zeker als beginnend schrijver is het belangrijk om die ervaring op te doen van het beginnen én afmaken van verhalen. Maak van de marathon een sprint en geniet van de mentale boost die het geeft om een verhaal af te ronden.

Hoe schrijf je een zero draft?

Ben je benieuwd geraakt en wil je zelf proberen een zero draft te schrijven? Er is niet één juiste manier om het te doen, maar deze tips kunnen je op weg helpen:

1. Schrijf ongeveer een pagina per scène. Hierin zet je alles op papier wat in je opkomt. Dit kunnen beschrijvingen zijn, (stukken van) dialoog, of simpelweg een opsomming van de gebeurtenissen. Bij sommige scènes zul je misschien maar een alinea weten te produceren, terwijl andere scènes meteen al uitgroeien tot meerdere pagina’s.
2.  Blijf niet te lang hangen. Als je merkt dat je alles hebt opgeschreven wat er in je hoofd zat, ga dan verder naar de volgende scène. Het maakt niet uit als je weinig wist te schrijven. Misschien komen er later meer ideeën naar boven, of misschien concludeer je wel dat deze scène overbodig is. Sta ook niet stil bij details of dingen die je nu nog niet kan bedenken. Dat kan eruitzien als “Ze at [gerecht dat in 1850 gangbaar was].” of “Hij stapte in zijn [automerk].” Tijdens het schrijven van je zero draft denk je daar niet aan. Je hebt maar één doel: je verhaal van begin tot eind op papier zetten.
3.  Probeer niet mooi te schrijven. Als er een mooie zin in je opkomt, mag je die natuurlijk meteen op papier zetten. Maar tijdens de zero draft gooi je “show don’t tell” uit het raam – wat heel bevrijdend kan werken. Schrijf je verhaal zo droog of simpel uit als nodig. Krom taalgebruik maakt niet uit. Tempo maakt niet uit. Structuur maakt niet uit. Het enige waar je je op richt, zijn je plot en je personages.
4. Wees niet bang om te experimenteren. Juist in deze fase kan je risico’s nemen. Blijkt het niet te werken, dan is het snel weer gecorrigeerd.

Misschien is een zero draft precies wat je nodig hebt om je creativiteit de vrij loop te laten, of misschien is het juist helemaal niets voor jou. Daarom raad ik aan om dit, net als zo veel schrijftechnieken, gewoon een keer te proberen. Die lege pagina is een stuk minder eng als je je voorneemt om erop te kliederen. Je zero draft laat je aan niemand lezen, dus het is jij en je idee – en is dat niet hoe de meeste grote verhalen ontstaan?

Veel schrijfplezier!